Terugblik op een gedenkwaardige middag: de lancering van het Kelompok Archief en vier documentaires
Op zaterdag 24 mei jl. kwamen de werkgroep Baileo Merantau en het Kelompok Project – ook wel bekend als het Kelompok Archief – samen in een krachtig en betekenisvol evenement. Deze middag stond volledig in het teken van het zichtbaar maken van de rol van Molukse vrouwen in de maatschappelijke strijd en het behoud van hun geschiedenis. Deze samenwerking is uniek vanwege de verbinding tussen meerdere generaties: 2e, 3e en 4e generatie. Wij zijn dankbaar dit gezamenlijk te hebben kunnen realiseren en een gedenkwaardige bijeenkomst neer te zetten.
De middag werd geleid door Eva Metselaar, lid van Baileo Merantau en zelf een jonge vrouw van de vierde generatie met Molukse wortels. Centraal stond de officiële lancering van het Kelompok Archief en de première van vier korte documentaires. Deze films, opgebouwd uit ‘oral history’-interviews, belichten de verhalen van vrouwen die een actieve rol speelden binnen de Kelompok-beweging. Het programma was rijk en gevarieerd, met spoken word, panelgesprekken en moderne dans. Alles draaide om het overkoepelende thema: de Molukse vrouw.
De middag werd krachtig geopend door Cameleon, die met een indringende spoken word performance hulde bracht aan de Kelompok-beweging. In haar woorden klonk de spanning tussen kwetsbaarheid en strijdvaardigheid door – een rode draad die gedurende het hele evenement voelbaar bleef.
De vier documentaires die tussen de programmaonderdelen door werden afgespeeld, behandelden uiteenlopende thema’s. Van het ontstaan van Kelompok en de impact ervan op de gemeenschap, tot de landelijke uitbreiding, de uitdagingen binnen Molukse organisaties en de samenwerkingen met andere postkoloniale gemeenschappen.
Initiatiefnemer van het Kelompok Project, Leonor Pattinasarany, gaf een uitgebreide presentatie over de geschiedenis van de beweging en de totstandkoming van het archief. Nanneke Wigard sloot daarbij aan om toelichting te geven op de samenwerking met Atria – kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis – en de verdere uitrol van het project. Leonor benadrukte dat dit archief niet alleen een bron van kennis is voor huidige en toekomstige Molukse generaties, maar ook een waardevol document voor een breder publiek. Het laat zien dat niet alleen Molukse mannen, maar ook vrouwen uit de eerste en tweede generatie zich organiseerden en actief bijdroegen aan maatschappelijke verandering. Hun veerkracht verdient erkenning en een blijvende plek in de Nederlandse geschiedenis.
Ook Atria nam het woord en lichtte toe waarom het Kelompok Archief een waardevolle aanvulling vormt op hun collectie. Zij spraken hun bewondering uit voor de toewijding en zorgvuldigheid van Leonor, Nanneke, Nona Usmany en Seba Nanuru bij het samenstellen van het archiefmateriaal. Dankzij hun inzet blijft deze belangrijke geschiedenis bewaard en toegankelijk – nu én in de toekomst.
Tijdens de panelgesprekken, geleid door Joaniek Vreeswijk en Brenda Pattipeilohy, werd niet alleen teruggeblikt op de Kelompok-beweging, maar ook vooruitgekeken. Centrale vragen hierbij waren: hoe leeft de beweging voort? En op welke manier kunnen toekomstige generaties voortbouwen op deze fundamenten?
“Biarlah Djatu Bangun nona2 dan ibu2 Maluku, berlajar sama2 satu dengan jang lain ofwel ‘Moeders en dochters, door vallen en opstaan zullen wij van elkaar leren.”
Deze inspirerende slogan van Kelompok vormde de kern van het gesprek: Biarlah Djatu Bangun nona2 dan ibu2 Maluku, berlajar sama2 satu dengan jang lain ofwel ‘Moeders en dochters, door vallen en opstaan zullen wij van elkaar leren. De quote kwam voort uit het plaatselijke en regionale DJABA-project, welke in 1981 gelanceerd werd. Een ondersteuningsproject van plaatselijke vrouwengroepen in de Molukse wijken.
Een noemenswaardig punt tijdens het panelgesprek was de rol van FIKIM (Federatie Indil Kaum Ibu Maluku) die in 1952 ontstond. Een Molukse Christelijke Vrouwenverening die o.a. Ondersteuning gaven tijdens evenementen, maar ook zangkoren vormden, kookploegen samen stelden en tijdens deze activiteiten onderling spraken over o.a. Opvoeding & Familie.
Daarnaast vertelde Noreen Tatuhey in het panelgesprek over het ontstaan van werkgroep Baileo Merantau. De missie van de werkgroep is om bruggen te bouwen tussen deze verschillende generaties Molukse feministen, door verhalen, kennis en ervaringen te delen en te waarborgen voor de generaties die nog komen.
De middag werd op poëtische wijze afgesloten met een dynamische dansvoorstelling, LAUT- de zee in ons, van Sascha Lekatompessy en Moya Wenno. In hun choreografie kwamen de zachtheid en de innerlijke kracht van de vrouw samen. Een krachtige afsluiting van een dag die in het teken stond van veerkracht, herinnering en erkenning.
De combinatie van kwetsbaarheid en strijdlust – belichaamd door de vrouwen die centraal stonden – vormde de rode draad van deze gedenkwaardige middag. Het is een verbindend element tussen de oudere en jongere generaties en weerspiegelt een continuüm dat tot op de dag van vandaag zichtbaar en voelbaar is.
Waar Kelompok destijds het voortouw nam in het bespreekbaar maken van maatschappelijke taboes en het openen van gesprekken rondom vrouwenemancipatie, cultuuroverdracht en opvoeding, zien we vandaag de dag een heropleving van Molukse initiatieven zoals werkgroep Baileo Merantau die deze draad moeiteloos oppakken – ieder met een eigentijdse invalshoek. De thema’s zijn meegegroeid met de tijd: van emancipatie en opvoeding naar diepere lagen van bewustwording, zoals traumaheling, culturele identiteit en mentale dekolonisatie /gezondheid Op opvallende wijze kwam ook het onderwerp hoogbegaafdheid naar voren – een thema waar panellid Romina Pattiasina van agency for young leaders expert in is en dat getuigt van de groeiende ruimte om de Molukse identiteit in haar volle gelaagdheid te onderzoeken en te verwoorden. Door vallen en opstaan zullen wij van elkaar leren - doet zijn naam eer aan.
Werkgroep Baileo Merantau zal de gedachtengoed van Kelompok voortzetten in de vorm van themadagen, workshops en vertoningen docu’s. Ga naar de insta pagina’s Baileo Merantau en Kelompok Archief voor de updates!
Tekst: Rachelle Houtman & Noreen Tatuhey
Sfeerimpressie foto’s van Lydie Hahury & Rosita Maitimu
